Yapay Zekâ Her Şeyi Yaparken İnsana Ne Kalıyor? Ayşegül İldeniz ile Geleceğin Liderlik Kodu

Her sabah yeni bir yapay zekâ haberiyle uyanıyoruz. Bir gün bir teknoloji devinin lansmanı, ertesi gün bir başka şirketin ezber bozan güncellemesi... Bu kesintisiz haber akışı, iş dünyasında bir tür "Yapay Zekâ Vertigosu" yaratmış durumda: Geri kalma korkusu (FOMO), ne yapacağını bilememe paniği ve sürekli bir baş dönmesi hali. Peki, tüm bu gürültünün ortasında gerçekte nerede duruyoruz? Yapay zekâ gerçekten dünyayı değiştirdi mi, yoksa biz sadece bir yanılsamanın zirvesinde miyiz? Ve en önemlisi, makineler her şeyi daha "iyi" yapmaya başlarken, biz insanlara ne kalıyor?

Bu temel soruların cevabını bulmak için, Speaker Agency'nin Inspire & Impact sahnesinde gerçekleşen, zihin açıcı bir sohbete kulak verelim. Bir yanda Konuşmacımız, Harvard Business Review Türkiye'nin Genel Yayın Yönetmeni Serdar Turan'ın keskin soruları, diğer yanda Konuşmacımız, Global Teknoloji Lideri, Yönetim Kurulu Üyesi, eski Intel Dünya Başkan Yardımcısı, TÜSİAD Silikon Vadisi Network Başkanı Ayşegül İldeniz'in pragmatik ve vizyoner cevapları... Bu diyalog, yapay zekâ etrafındaki abartılı söylemleri bir kenara bırakıp, bu yeni dünyada insanın asıl rolünü ve geleceğin liderlik kodlarını anlamak için eşsiz bir rehber sunuyor.

Gerçek Nerede? "Yapay Zekâ Daha Bir Şey Yapmadı"

Serdar Turan'ın "Şirketler neden bu konuda henüz sihirli formülü bulamadı?" sorusuyla başlattığı sohbette, Ayşegül İldeniz'in ilk hamlesi, paniği yatıştırıp gerçekçi bir perspektif sunmak oluyor.

18 Yıllık iPhone Devrimine Karşı 2.5 Yaşındaki Üretici Yapay Zekâ

İldeniz'in tespiti çok net: "Zamanın göreceliğini kaybettik." Üretici yapay zekânın hayatımıza girmesi (yani Chat GPT gibi araçların kamuya açılması) henüz sadece 2.5 yıl oldu. O, henüz yeni yürümeye başlayan bir "çocuk". Karşılaştırma yapmak için, bugün onsuz tuvalete bile gidemediğimiz iPhone devriminin 18 yıl sürdüğünü hatırlatıyor. 2007'de çıkan iPhone'un hayatımızı tamamen dönüştürmesi, uygulamaların yaygınlaşması, yeni iş modellerinin doğması ve sosyal alışkanlıklarımızın değişmesi on yıldan fazla sürdü. Bu perspektiften bakıldığında, 2.5 yaşındaki bir teknolojiden dünyayı kurtarmasını beklemek, gerçekçi değil.

İldeniz, büyük şirketlerin "Yapay zekâ ile ciromuzu %58 artırdık" gibi iddialarına da şüpheyle yaklaşıyor ve ekliyor: "Yersen... Ben 1.5 milyar çocuğun hala aç ve eğitimsiz, 3 milyar insanın ise temel sağlık hizmetlerinden yoksun olduğunu biliyorum. Yapay zekâ, henüz dünyanın bu gerçek ve büyük problemlerine bir çözüm üretmedi." Kısacası, oyun daha yeni başlıyor.

Neden Milyar Dolarlık Devler Değil de Küçük Ekipler Dünyayı Değiştirecek?

Peki neden en büyük kaynaklara sahip olan dev şirketler, bu yeni oyunda yavaş kalıyor? Ayşegül İldeniz, bu durumu "kurumsal körlük" ve "riskten kaçınma" ile açıklıyor. Ona göre dünyanın en tutucu insanları, genellikle mevcut düzeni ve kârlılığı korumakla görevli olan liderler ve orta kademe yöneticilerdir. Bu yöneticiler, çoğu zaman farkında olmadan, radikal inovasyonlara karşı bir tür "antikor" görevi görürler. Çünkü her yeni fikir, mevcut düzen için bir tehdittir.

İşte bu yüzden İldeniz, "5 milyon dolar ve 100 kişilik bir ekiple dünyayı yerinden oynatabilirsiniz," diyor. Başarının anahtarı, büyük ve hantal organizasyonlar değil; belirli bir misyona odaklanmış, esnek, yatay ve kurumdan bağımsız çalışabilen küçük "hız motorlarıdır". Bu küçük ve çevik "organizmalar", büyük şirketlerin bürokrasisine ve ataletine takılmadan çok daha hızlı hareket edebilirler.

En Büyük Keşif Yolculuğu: AI Bize "İnsan Olmayı" Sorgulatıyor

Sohbetin bu noktasında konu, teknolojinin pratik faydalarından felsefi derinliğine doğru evriliyor. Ayşegül İldeniz'e göre, yapay zekânın bize en büyük armağanı, verimlilik artışı değil, insanlığın kendisine tuttuğu devasa bir ayna olması.

"Karşımıza Bir Ayna Çıkarıldı": Zekânın Ötesindeki Değerimiz

Yapay zekâ, beynimizin analitik, rasyonel ve hesaplamacı kısmını (Daniel Kahneman'ın deyimiyle Sistem 1 düşüncesini) taklit etme ve hatta geçme potansiyeline sahip. Bu durum, bizi tarihte ilk kez şu soruyla yüzleşmeye zorluyor: "Eğer 'akıllı' olmak buysa ve bir makine bunu bizden daha iyi yapabiliyorsa, bizi biz yapan asıl şey ne?"

İldeniz'e göre cevap, zekâmızın diğer yarısında, yani Sistem 2'de gizli: Duygularımız, içgüdülerimiz, etik muhakememiz, empati yeteneğimiz, fiziksel dünyayı deneyimleme biçimimiz ve en önemlisi, hayal kurma ve yaratma kapasitemiz. Yapay zekâ, "akıllı" olmanın değerini azaltırken, "insan" olmanın değerini anlamamız için bize tarihi bir fırsat sunuyor. Bu, insanlık için müthiş bir keşif yolculuğu.

Etik Sorumluluk Kimde? Silikon Vadisi mi, Biz mi?

Ancak bu ayna, karanlık bir yüzü de yansıtıyor. Serdar Turan, "etkin diğerkâmlık" gibi felsefelerle hareket ettiğini iddia eden teknoloji devlerinin ve milyarderlerin, aslında dünyayı kendi vizyonlarına göre şekillendirme gücünü tekellerine aldığını hatırlatıyor. Ayşegül İldeniz bu noktada net bir tavır sergiliyor: Etiği ve kuralları Silikon Vadisi'ne veya birkaç teknoloji liderine bırakamayız. Bu teknolojinin toplumda nasıl kullanılacağı, sınırlarının ne olacağı ve verilerimizin nasıl korunacağı gibi konular, acilen geniş ve demokratik bir sosyal tartışmanın konusu olmalı. Sorumluluk, bireyler olarak hepimizde.

Geleceğin Liderlik Kodu: "Yapılmamış Olanı Yapmak"

Sohbetin en vizyoner ve stratejik bölümü, gelecekte rekabet avantajının nereden geleceği sorusuyla başlıyor. Eğer makineler mevcut işleri bizden daha iyi yapacaksa, bizim yeni değer önerimiz ne olacak?

Bilginin ve Verimliliğin Değersizleştiği Bir Dünya

İldeniz'in argümanı basit ve güçlü: Gelecekte bilgi, herkesin anında erişebileceği bir emtia haline gelecek. Dolayısıyla, "bilmek" bir değer olmayacak. Benzer şekilde, daha önce yapılmış bir işi "daha iyi", "daha hızlı" veya "daha verimli" yapmak da makinelerin uzmanlık alanı olacak. Bu da bir rekabet avantajı sağlamayacak.

Yeni Liderlik Tanımı: Öngörücünün Kendisi Olmak

Peki, yeni değer önerisi nedir? Cevap: "Yapılmamış olanı yapmak, düşünülmemiş olanı düşünmek." Geleceğin lideri, mevcut olanı en iyi şekilde yöneten veya optimize eden kişi olmayacak. Geleceğin lideri, geleceği öngörüp henüz var olmayan sistemleri, ürünleri, iş modellerini ve fikirleri hayal edip yaratabilen kişi olacak. Rekabet avantajı, uygulamada değil, öngörüde ve yaratıcılıkta yatıyor.

Bu yeni yaratıcılığın filizlendiği üç alan ise şimdiden kendini belli ediyor:

1. Fiziksel Yapay Zekâ: Dünyayı sadece dijital olarak değil, fiziksel olarak algılayıp onunla etkileşime geçebilen sensörlü robotlar.
2. Biyoteknoloji: Doğanın kanunlarını değiştiren genetik müdahaleler (CRISPR), sanal hücreler ve insan hücresinden yapılan bilgisayarlar gibi akıl almaz gelişmeler.
3. Yeni Bilgisayar Mimarileri: Mevcut üretici yapay zekânın sınırlarını aşacak, belki de kuantum bilişim gibi tamamen farklı prensiplerle çalışacak yeni nesil sistemler.

Ayşegül İldeniz'den Hayata Yeni Başlayanlara (ve Hep Genç Kalanlara) 3 Tavsiye

Sohbetin sonunda Serdar Turan, tüm bu büyük vizyonu kişisel bir seviyeye indirerek o can alıcı soruyu soruyor: "Bugün hayata başlayan bir gence ne tavsiye edersin?" Ayşegül İldeniz'in cevabı, hepimiz için bir kariyer manifestosu niteliğinde:

1. Kalbinin Götürdüğü Yere Git: "Zaman çok kısıtlı, hayat fazla karmaşık. Can sıkmayın, keyfini yaşayın." Kriptodan zengin olma veya influencer olma hayalleri yerine, sizi gerçekten neyin heyecanlandırdığını bulun ve tutkunuzun peşinden gidin.
2. Güçlü Yönlerine Odaklan: "Çok iyi yapabildiğiniz şeylerin üzerine gidin. Beceremediğiniz şeylerle uğraşmayın, zaman harcamayın." Zayıf olduğunuz alanlarda ortalama olmak için çabalamak yerine, en güçlü olduğunuz alanda dünyanın en iyilerinden biri olmaya odaklanın.
3. Parlayacağın Ortamı Bul: "Bulunduğun ortamda yıldız ol. Olmuyorsa, olma orada." Yeteneklerinizin ve tutkunuzun takdir edildiği, size gelişmeniz ve parlamanız için alan açan bir şirket, bir proje veya bir ekip bulun. Eğer bulunduğunuz yerde bir yıldız gibi parlamıyorsanız, muhtemelen yanlış sahnedesinizdir.

Bu Konuşmadan Alınabilecek İçgörüler

• "Yapay Zekâ Vertigosu"na kapılmayın. Teknoloji henüz çok yeni ve bir "çocuk" gibi. Gerçek, dünyayı değiştiren uygulamalar daha yeni başlıyor.
• Yapay zekânın en büyük faydası, bize "insan olmanın" ne anlama geldiğini sorgulatmasıdır. Asıl değerimiz, hesaplama gücümüzde değil, yaratıcılığımızda, sezgilerimizde ve amacımızdadır.
• Geleceğin rekabet avantajı, mevcut olanı "daha iyi yapmak" değil, henüz "yapılmamış olanı yapmaktır." Gerçek liderlik, öngörü sahibi olmaktır.
• Kariyer stratejinizi basitleştirin: Tutkunuzu takip edin, en iyi olduğunuz şeye odaklanın ve parlayabileceğiniz doğru sahneyi bulun.
• Değişimin motoru, genellikle büyük ve hantal organizasyonlar değil, küçük, esnek ve hızlı takımlar olacaktır.