6 Şapkalı Düşünme Tekniği ile Düşünme Biçiminizi Genişletin

Yaratıcı düşünmeyi geliştirmek, sanatla ya da reklamcılıkla sınırlı değildir. Kurum kültüründen liderlik yaklaşımlarına kadar her alanda kritik bir beceridir. Edward de Bono tarafından geliştirilen 6 Şapkalı Düşünme Tekniği, ekiplerin daha verimli kararlar almasına, bireylerin ise sorunlara farklı açılardan yaklaşmasına olanak tanır.

Speaker Agency olarak işletmelere ilham veren fikirlerin kapılarını aralıyoruz. Kurumların pazarlama stratejilerini güçlendirmek, yaratıcılık kaslarını geliştirmek ve ekiplerine vizyon kazandırmak isteyen yöneticiler için Pazarlama ve Yaratıcılık Konuşmacıları arasından alanında uzman isimleri davet etme fırsatı sunuyoruz. 

Marka hikâyeleştirmesinden dijital trend analizine, 6 şapkalı düşünme tekniği gibi yaratıcı düşünme tekniklerinden tüketici davranışlarına kadar pek çok konuda değerli içgörüler sunan konuşmacılarımız, ilham verici içerikleriyle kurum içi dönüşümü destekliyor. Dilerseniz, organizasyonunuza en uygun konuşmacıyı birlikte belirleyebiliriz.

6 Şapkalı Düşünme Tekniği Nedir?

İş dünyasında yaratıcı düşünmeyi sistematik hale getirmek isteyen herkesin bilmesi gereken yöntemlerden biri de 6 Şapkalı Düşünme Tekniği’dir. Edward de Bono tarafından geliştirilen bu yöntem, bireylerin ve ekiplerin bir problemi ya da konuyu farklı bakış açılarıyla değerlendirmesini sağlar. Bu teknik, karar alma süreçlerini daha hızlı, verimli ve çok boyutlu hale getirir. 

Tekniğin temelinde, her biri farklı düşünme biçimini temsil eden altı renkli şapka vardır. Şapkalar aracılığıyla katılımcılar düşüncelerini belirli çerçevelerde yönlendirir ve tartışmalarda öne çıkan kaotik fikir geçişlerinin önüne geçilir.

6 şapkalı düşünme tekniği, özellikle aşağıdaki durumlarda etkili araç olarak öne çıkar:

• Ekip toplantılarında hızlı ve yapıcı karar alma süreçleri,
• Yeni bir projeye başlamadan önce stratejik planlama,
• Kurumsal inovasyon ve fikir geliştirme seansları,
• Eğitim ve liderlik programlarında yaratıcı düşünme eğitimi.

Yaratıcılığı geliştirilebilecek bir beyin becerisi olarak ele alan Uzman Dr. Kerem Dündar, nörobilim perspektifinden yaratıcı düşünmenin nasıl mümkün olduğunu anlatıyor. Nöro Sağlık Kurucusu olarak alanındaki bilgi birikimini anlaşılır ve ilham verici bir dille aktaran Dr. Dündar’ı dinlerken, yaratıcılık hakkındaki bakış açınız değişebilir ve 6 şapkalı düşünme tekniğine olan merakınız daha da artabilir.

Düşünme Tekniğindeki 6 Şapka Hangileridir?

6 şapka şu şekilde sıralanabilir:

• Beyaz şapka: tarafsız ve bilgi odaklı düşünmek.
• Kırmızı şapka: duygulara alan açmak.
• Siyah şapka: riskleri ve tehlikeleri göz önüne almak.
• Sarı şapka: olumlu ve yapıcı yaklaşım.
• Yeşil şapka: yaratıcılığı serbest bırakmak.
• Mavi şapka: yönetim ve süreç kontrolü.

1- Beyaz Şapka: Tarafsız ve Bilgi Odaklı Düşünmek

Beyaz şapka, teknik içindeki en nesnel düşünme biçimini temsil eder. Bu şapka takıldığında duygulardan arınarak verilere, gerçek bilgilere ve eldeki somut kanıtlara odaklanılır. Yani “ne hissediyoruz?” yerine “ne biliyoruz?” sorusu gündemdedir.

Beyaz şapka ile düşünürken dikkat edilmesi gereken noktalar şunlardır:

• Verilere Odaklanın: Elinizdeki somut istatistikler, ölçümler, analizler ne söylüyor?
• Eksik Bilgiyi Belirleyin: Hangi bilgileri edinmeniz gerekiyor? Hangi kaynaklara başvurmalısınız?
• Varsayım Yapmayın: Bilgi ile yorum arasındaki farkı ayırt etmelisiniz.
• Tarafsız Kalın: Kendi deneyimlerinizi veya önyargılarınızı sürece katmadan nesnel gerçeklere yoğunlaşmalısınız.

Bu yaklaşım sunum hazırlıkları, raporlama süreçleri ve stratejik karar verme anlarında büyük fayda sağlar. Beyaz şapka sayesinde düşünme süreci, duygusal etkilerden arınır ve bilgi temelli ilerler. Bu şapka sayesinde yaratıcı düşünme yöntemleri daha sağlam temellere dayanır çünkü doğru veri, yaratıcı çözümler için güçlü bir başlangıç noktasıdır.

Pazarlama dünyasında kararların sağlam temellere dayanması gerektiğine inanan Özgür Doğan, beyaz şapka yaklaşımını benimseyerek veri odaklı düşünmenin önemini sıklıkla vurgular. Marka stratejilerinde, içgörüleri derinlemesine analiz ederek kurumların doğru soruları sormasını ve tarafsız bilgiyle ilerlemesini sağlar. Veri bilinci yüksek ekipler kurmak ve pazarlama kampanyalarını bu çerçevede şekillendirmek isteyen kurumlar, Özgür Doğan’ı etkinliklerine davet ederek ekiplerine bu güçlü bakış açısını kazandırabilirler.

2- Kırmızı Şapka: Duygulara Alan Açmak

6 Şapkalı Düşünme Tekniği’nde kırmızı şapka, içgüdüleri, sezgileri ve duygusal tepkileri temsil eder. Bu şapkayı taktığınızda, düşünce süreci bilinçli olarak duygulara ve sezgilere açılır. Amaç, duyguların baskılanmadan ifade edilmesi ve sezgisel farkındalıkların karar süreçlerine katkıda bulunmasını sağlamaktır.

Kırmızı şapkayı kullanırken dikkat edilmesi gerekenler:

• “Bu fikir bana güvensiz geliyor” ya da “İçimden doğru olduğunu hissediyorum” gibi kişisel beyanlara yer verilir.
• Kırmızı şapka altında duygu ve sezgilerin gerekçelendirilmesi istenmez. Bu şapkanın gücü, sezgisel yargıların serbestçe paylaşılabilmesidir.
• Takım üyelerinin olaylara duygusal tepkileri anlaşılır hale gelir.
• İçsel yönelimlerin ifade edilmesi, grup içi yaratıcılığı artırabilir.

Bu şapka yaratıcı süreçlerde, ürün ya da hizmetin son kullanıcı üzerindeki duygusal etkisinin değerlendirilmesinde fayda sağlar. Duyguların göz ardı edilmediği toplantı ortamı, ekiplerin birbirini daha iyi anlamasını sağlar. İşte, tam da bu noktada Edward de Bono yöntemi, duyguları sistematik şekilde masaya yatırmak için çerçeve sunar.

Tüketici davranışlarını anlamanın yolunun sezgiden geçtiğine inanan Levent Erden, kırmızı şapka tekniğiyle yaratıcılıkta duyguların gücünü öne çıkarır. Pazarlamada içgüdülerin, sezgilerin ve hissiyatın çoğu zaman veriden daha önce geldiğini söyleyen Erden, sunumlarında dinleyicileri konfor alanlarından çıkararak alışılmadık düşünme yolları sunar. Eğer markanızda duygusal bağ kurma becerisini artırmak isteyen bir yöneticiyseniz, Levent Erden’i kurumunuza davet ederek bu vizyonu ekiplerinize kazandırabilirsiniz.

3- Siyah Şapka: Riskleri ve Tehlikeleri Göz Önüne Almak

Siyah şapka, düşünsel sürecin eleştirel yönünü temsil eder. Risklerin, eksikliklerin ve olası olumsuz sonuçların değerlendirilmesini sağlar. Bu aşama, iyimser bakış açılarının dengeye kavuşmasını ve gerçekçi kararların alınmasını vurgular.

• Uygulamaya konulacak fikrin hangi yönleri başarısızlığa yol açabilir?
• “Bu plan neden işe yaramaz?” sorusu bu şapka için rehber niteliğindedir.
• Abartılı karamsarlık yerine, somut risklere ve sınırlamalara odaklanılır.
• Tespit edilen olumsuzluklara çözüm yolları aramak, yaratıcılığı tetikleyebilir.

Siyah şapka, stratejik kararlar alırken, finansal yatırımlar yapmadan önce veya projelerde kriz yönetimi planlamasında kendini gösterebilir. Ekiplerin potansiyel tehlikeleri de birlikte analiz etmesi, uzun vadede daha sağlıklı sonuçlara ulaşmalarını sağlar. Bu bağlamda, ekip içi karar alma süreçlerinde siyah şapka bir nevi güvenlik kalkanı işlevi de görür.

Yaratıcılık fikirleri işe yarar hale getirmekle anlam kazanır. Yaratıcılık Danışmanı, Reklamcı ve Matematikçi Özgür Doğan, Speaker Agency YouTube kanalımız için hazırladığı bu videoda, reklam dünyasından örneklerle “İşe Yarayan Yaratıcılık” kavramını sorguluyor ve yaratıcılığı somut başarılara nasıl dönüştürebileceğinizi anlatıyor.

4- Sarı Şapka: Olumlu ve Yapıcı Yaklaşım

Sarı şapka, pozitif düşüncenin temsilcisidir. Bu şapka takıldığında, önerilerin güçlü yanları, potansiyel faydaları ve fırsatları öne çıkarılır. Ele alınan konulara iyimser, yapıcı ve motive edici bir bakış açısıyla yaklaşmak, ekiplerin problem çözme süreçlerine pozitif enerji kazandırır.

Sarı şapka yaklaşımını uygularken dikkat edilmesi gerekenler:

• Olumlu Yönleri Belirleyin: Bir fikrin ya da önerinin sağlayabileceği katkılara odaklanmalısınız.
• Uzun Vadeli Faydaları Düşünün: Kısa vadeli sonuçlar yerine stratejik etkilerini analiz etmelisiniz.
• Risklere Rağmen Umutlu Olun: Siyah şapkayla belirlenen olumsuzluklara karşın, çözüm odaklı düşünmelisiniz.
• Teşvik Edici Bir Dil Kullanın: Takım arkadaşlarınızın motivasyonunu artıracak söylemler geliştirmelisiniz.

Beyin fırtınası ya da stratejik planlama oturumlarında sarı şapka, katılımcıların enerjisini yükseltip üretkenliği tetikleyebilir. Sarı şapka sayesinde, eleştiri yerine destek ön plana çıkar ve bu durum, yaratıcı problem çözme becerilerini güçlendirir. 

Dijital dönüşüm ve inovasyon denildiğinde Türkiye'de akla gelen ilk isimlerden biri olan Mustafa İçil, sarı şapka düşüncesiyle çözüm odaklı ve fırsatlara açık bakış açısı sunanlardandır. Gelişen teknolojilere nasıl pozitif bakılması gerektiğini, değişimi avantaja çevirmenin yollarını ve ekip içinde yapıcı zihniyet oluşturmanın etkilerine sıklıkla değinir. Kurum olarak geleceğe umutla bakan ve yenilikçi düşünceyi aşılayan bir konuşma için Mustafa İçil’i etkinliklerinize davet edebilirsiniz.

5- Yeşil Şapka: Yaratıcılığı Serbest Bırakmak

Yeşil şapka, yaratıcılığın, yenilikçiliğin ve alternatif düşünce yollarının sembolüdür. Bu şapkayı taktığınızda odak noktası alışılmadık fikirler üretmek, sınırların dışına çıkmak ve kalıpların ötesine geçmektir.

• Var olan yöntemlerle yetinmek yerine “başka nasıl yapılabilir?” sorusunu sormalısınız.
• Her fikir için en az iki-üç farklı yaklaşım geliştirmelisiniz.
• Soyut düşüncelerle yaratıcı anlatım biçimlerini denemelisiniz.

Yeşil şapka düşüncesi inovatif projelerde, pazarlama stratejilerinde veya ürün geliştirme süreçlerinde kullanılabilir. Kurumlar bu yaklaşımı destekleyerek çalışanlarının potansiyelini açığa çıkarabilir. Bu aynı zamanda kurum içi iletişim teknikleri açısından da yeni bakış açıları kazanmak için önemli bir fırsat sunar. 

Yaratıcılığı eyleme dökme becerisi olarak tanımlayan Ercüment Büyükşener, yeşil şapka odaklı sunumlarında katılımcıların zihnini harekete geçirir. Storytelling, dijital içerik üretimi ve yeni nesil medya üzerine örneklerle bezeli anlatımı, ekiplerin yaratıcı düşünce kaslarını güçlendirir. Markanızı inovasyonla harmanlamak ve farklı bakış açıları geliştirmek istiyorsanız, Ercüment Büyükşener’i kurumunuza davet edebilirsiniz.

6- Mavi Şapka: Yönetim ve Süreç Kontrolü

Mavi Şapka, Edward de Bono'nun Altı Şapkalı Düşünme Tekniği'nde yer alan ve yönetim, kontrol ile süreci yönlendirme işlevi gören şapkadır. 

• Süreci Başlatmak: Toplantı veya tartışmanın amacını belirler.
• Hedef Belirlemek: Grup için net yol haritası çizer.
• Düzeni Sağlamak: Farklı şapkaların (diğer düşünme yöntemlerinin) doğru sırada ve etkin kullanılmasını denetler.
• Özetleme ve Değerlendirme: Görüşme sonunda sonuçları ve kararları ortaya koyar.

• Ekip Toplantıları: Tartışmaların verimli ve odaklı ilerlemesini sağlar.
• Problem Çözme: Alternatiflerin ve çözümlerin yapılandırılmasını destekler.
• Proje Yönetimi: Adım adım süreçlerin izlenmesine ve sonuçların ölçülmesine olanak tanır.

• Mavi Şapka, düşünceler arasında denge kurmalı ve kişisel görüşlerden etkilenmemelidir.
• Grup üyeleri için yol gösterici olacak açıklamalar yapmalısınız.
• Sürecin kontrolünü kaybetmeden, gerektiğinde müdahale etmelisiniz.

• Toplantıya başlamadan önce amaç ve hedefleri netleştirmelisiniz.
• Süreç içinde diğer şapkaların (beyaz, kırmızı, siyah, sarı, yeşil) etkin kullanımını takip etmelisiniz.

6 Şapkalı Düşünme Tekniği Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

6 Şapka Düşünme Tekniği Nasıl Uygulanır?

6 Şapka Düşünme Tekniği, problem ya da konuya farklı bakış açılarından yaklaşmayı sağlayan bir düşünme yöntemidir. Bu teknikte, katılımcılar altı farklı renkteki şapkalardan birini "giyer" ve o şapkanın temsil ettiği düşünme biçimiyle konuya odaklanır. Şapkalar sırasıyla kullanılarak grup içinde farklı perspektifler değerlendirilir.

6 Şapka Neyi Temsil Eder?

6 Şapka Düşünme Tekniğinde her şapka belirli bir düşünme tarzını simgeler:

• Beyaz Şapka: Tarafsız ve nesnel bilgi odaklı düşünme.
• Kırmızı Şapka: Duygular ve sezgilerle düşünme.
• Siyah Şapka: Eleştirel ve risk odaklı düşünme.
• Sarı Şapka: Olumlu ve iyimser düşünme.
• Yeşil Şapka: Yaratıcı ve yenilikçi düşünme.
• Mavi Şapka: Süreç yönetimi ve genel bakış.

Kaynaklar

Wikipedia - Altı Şapkalı Düşünme Tekniği

Üstün Zekalılar Enstitüsü - 6 Altı Şapkalı Düşünme Tekniği Nedir?

Enocta - 6 Şapkalı Düşünme Tekniği: Yaratıcı ve Bütünsel Düşünme

Boğaziçi Enstitüsü - 6 Şapkalı Düşünme Tekniği: Yaratıcı ve Bütünsel Düşünme

Medium - 6 Şapkalı Düşünme Tekniği - Uğur Cem Uçar

Yeşilyurt, E. (2020). Yaratıcılık ve yaratıcı düşünme: Tüm boyut ve paydaşlarıyla kapsayıcı bir derleme çalışması. OPUS International Journal of Society Researches, 15(25), 3874-3915.

Koray, Ö. (2005). Altı düşünme şapkası ve nitelik sıralama tekniklerinin fen derslerinde uygulanmasına yönelik öğrenci görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 43(43), 379-400.

GÜNGÖR, B., ARSLAN, B., TUFİOĞLU, Ö. S. Y., KUTLAR, H. M., DEMİR, Ö., & KAYA, C. (2023). ALTI ŞAPKALI DÜŞÜNME TEKNİĞİNİN KURAMSAL ÇERÇEVEDE İNCELENMESİ. Socrates Journal of Interdisciplinary Social Researches, 9(28), 69-80.